Bij het krijgen van een kind met behulp van een spermadonor komen verschillende aspecten erbij kijken, zoals het vinden van een geschikte donor of het inseminatieproces. Een ander belangrijk aspect in dit kader is de rechtsverhouding tussen de partij die via inseminatie zwanger wil worden, de eventuele partners, een spermadonor en het kind. Een donorovereenkomst is weliswaar niet verplicht is om deze rechtsverhouding te regelen. Echter, de rechtsverhouding tussen de partijen onderling is juridisch complex. Om geschillen in de toekomst te voorkomen en om alle partijen zekerheid te bieden, is het voor alle partijen verstandig om een donorovereenkomst aan te gaan. Een donorovereenkomst zorgt er daarnaast voor dat de afspraken tussen wensouders en spermadonoren duidelijk zijn. Iedere donorovereenkomst is een persoonlijke, doch voor eenieder een belangrijke overeenkomst, omdat hierin ook afspraken over het kind worden gemaakt. Door deze afspraken vast te leggen, zal er ook minder snel onenigheid over de rol van de donor in het leven van het kind ontstaan. Naast de voordelen die donorovereenkomst alle partijen kan bieden, komt in deze blog achtereenvolgens aan bod wat een donorovereenkomst precies inhoudt, welke gegevens daarin worden vermeld en welke concrete afspraken daarin kunnen worden gemaakt.
Wat is een donorovereenkomst?
Een donorcontract of donorovereenkomst is een contract waarin de afspraken tussen de wensouder(s)en een spermadonor worden vastgelegd. Sinds 2014 worden in Nederland twee soorten donorschap onderscheiden: B- en C- donorschap.
B-donorschap houdt in dat een donatie gebeurt door een voor de wensouders onbekende donor van een kliniek. Echter, dit type donoren wordt door klinieken wel geregistreerd bij de Stichting Donorgegevens Kunstmatige bevruchting. Als gevolg van deze registratie hebben de verwekte kinderen later de mogelijkheid om zijn of haar afkomst te achterhalen. Op het moment dat het verwekte kind de leeftijd van twaalf jaren heeft bereikt, kan hij of zij een aantal basisgegevens over dit type donor opvragen. De basisgegevens zien bijvoorbeeld op uiterlijk, beroep, burgerlijke stand gezinssamenstelling en karaktertrekken zoals de donor die opgaf op het moment van de donatie. Op het moment dat het verwekte kind de leeftijd van zestien jaren heeft bereikt, kunnen door hem of haar ook de (overige) persoonsgegevens van dit type donor worden opgevraagd.
C-donorschap betekent daarentegen dat het om een wel voor de wensouders bekende donor gaat. Dit type donor is doorgaans iemand uit dekennissen- of vriendenkring van de wensouders of iemand die de wensouders zelf bijvoorbeeld online hebben gevonden. Dit laatste type donor is ook de donor waarmee de donorovereenkomsten doorgaans worden gesloten. Het grote voordeel bij dit type donor is namelijk dat de wensouders de donor en dus ook zijn eigenschappen kennen. Bovendien is er geen wachtlijst en kan de inseminatie snel verlopen. Wel is het belangrijk om met deze type donor heel goede afspraken te maken en deze vast te leggen. Een donorovereenkomst kan vooraf namelijk verheldering bieden bij vragen of onduidelijkheden. Mocht er ooit een rechtszaak aan de orde zijn, dan toont een dergelijke overeenkomst achteraf aan wat de gemaakte afspraken zijn die de personen met elkaar zijn overeengekomen en welke intenties partijen hadden ten tijde van het ondertekenen van de overeenkomst. Om juridische conflicten en procedures met de donor te voorkomen, is het daarom aan te raden om in een vroeg stadium van de procedure juridische bijstand te vragen van een advocaat om de donorovereenkomst op te stellen.
Wat wordt er vermeld in een donorovereenkomst?
Veelal wordt er in de donorovereenkomst het volgende vastgelegd:
- NAW-gegevens donor
- NAW-gegevens wensouder(s)
- Afspraken omtrent de spermadonaties zoals duur, communicatie en omgang
- Medische aspecten zoals onderzoek naar erfelijke afwijkingen
- Toestemming inzage medische gegevens
- Eventuele vergoedingen. Vaak zijn dit reiskosten en kosten voor medische onderzoeken van de donor.
- Rechten en plichten van de donor.
- Anonimiteit en privacy rechten
- Aansprakelijkheid beide partijen
- Overige bepalingen bij wijziging van de situatie
Juridische rechten en plichten m.b.t. het kind
Als het gaat om het verwekte kind, heeft een onbekende donor doorgaans geen juridische rol. Zo kan een donor bijvoorbeeld niet afdwingen dat hij wettelijk gezien de ouder van het verwekte kind wordt. Dat neemt niet weg dat het onder omstandigheden mogelijk blijft voor de donor om juridisch ouder te worden van het kind. De enige weg voor de donor voor het juridisch ouderschap is overigens door erkenning van het verwekte kind. Daartoe is echter wel de toestemming van de wensouder vereist. Heeft het verwekte kind al twee juridische ouders, dan is het voor de donor niet mogelijk om het verwekte kind te erkennen, ook niet met toestemming. Bij een bekende donor liggen de rechten anders. In dat geval kan bijvoorbeeld ook een bezoekregeling en alimentatie een rol gaan spelen. Het is daarom verstandig voor de wensouders om de volgende punten met de donor te bespreken en vast te leggen:
Juridische ouderschap. Door dit onderwerp met de donor bespreken, kunnen de wensouders voorkomen dat zij en het verwekte kind uiteindelijk worden verrast door het feit dat de donor het verwekte kind als eigen wil erkennen en derhalve juridische ouder daarvan wil zijn. Belangrijk is daarom om de donor vooraf te vragen of hij een kind ook zou willen erkennen en/of gezag zou willen hebben. Om discussie achteraf te voorkomen is het verstandig om hetgeen op dit punt tussen de donor en de wensouders is besproken eveneens duidelijk vast te leggen in de donorovereenkomst. In die zin beschermt de donorovereenkomst ook het juridische ouderschap van de wensouder(s).
Omgang en voogdij. Dit is een ander belangrijk onderdeel dat bespreking vooraf door de wensouders en de donor verdient in de donorovereenkomst. Daarin kan meer specifiek worden geregeld of er contact tussen de spermadonor en het kind zal zijn. Mocht hier sprake van zijn dan kan in de donorovereenkomst ook worden opgenomen onder welke omstandigheden dit gebeurt. Anders kan daarmee worden voorkomen dat het verwekte kind daar later (ongewenst) mee wordt verrast. In de praktijk zijn er verschillen de afspraken die wensouders en spermadonoren met elkaar maken. De ene spermadonor zal iedere maand of kwartaal contact met het kind hebben, en de andere spermadonor zal het kind pas ontmoeten zodra het zestien is. Uiteindelijk is het aan de donor en de wensouders om hierover samen uit te komen.
Kinderalimentatie. Wanneer in de donorovereenkomst duidelijk wordt vastgelegd dat donor slechts zijn zaad doneert aan de wensouders, dat wil zeggen niets meer dan ter beschikking stelt voor kunstmatige inseminatie, hoeft de donor geen kinderalimentatie te betalen. In dat geval is hij immers geen verwekker. Gebeurt dat niet, dan is het mogelijk dat de donor wel als verwekker wordt gezien en via een vaderschapsactie als juridisch vader wordt aangewezen, die wel tot alimentatie zal worden verplicht. Dit maakt dat de donorovereenkomst niet alleen voor de wensouder(s) van belang is, maar zeker ook voor de donor. Met de donorovereenkomst kan de donor namelijk bewijzen dat hij donor is, wat ervoor zorgt dat de wensouder(s) laten geen alimentatie kunnen eisen.
Donorovereenkomst opstellen, controleren of aanpassen
Heeft u al een donorovereenkomst en zijn er omstandigheden die voor u of voor de donor zijn veranderd? Dan kan het verstandig zijn om de donorovereenkomst aan te passen. Denk hierbij aan een verhuizing, die gevolgen heeft voor de bezoekregeling. Of een verandering van inkomen, waardoor herziening van alimentatie nodig is. Als u de overeenkomst op tijd wijzigt en afspraken maakt waar beide partijen achter staan, vergroot u de kans stabiele en rustige leven, niet alleen voor uw zelf, maar ook voor het kind.
Blijven de omstandigheden voor u ongewijzigd? Ook dan kan het verstandig zijn om uw donorovereenkomst te laten controleren door een juridisch specialist. Bij Law & More begrijpen wij dat iedere situatie anders is. Daarom hanteren wij een persoonlijke aanpak. De advocaten van Law & More zijn deskundig op het gebied van familierecht en kunnen samen met u uw situatie bekijken en bepalen of de donorovereenkomst eventuele aanpassing verdient.
Wilt u onder begeleiding van een deskundige familierechtadvocaat een donorovereenkomst opstellen? Ook dan staat Law & More voor u klaar. Onze advocaten kunnen u verder ook voorzien van juridische bijstand of advies als er sprake is van een geschil tussen de wensouders en de donor. Heeft u nog andere vragen over dit onderwerp? Neem dan contact op met Law & More, wij helpen u graag verder.
